कालिगण्डकी थुनिएपछि सात जिल्लाका नदी किनारका बस्ती खाली,कालीगण्डकी ए को उत्पादन बन्द [अपडेट]

kaligandaki-thuniyo1बागलुङ/म्याग्दी–महाभूकम्पले चर्किएको पहाडमा धुले पहिरो जाँदा म्याग्दीमा कालीगण्डकी नदी थुनिएर २६ घर डुबानमा परेका छन्। म्याग्दीको भगवती–२ बैंसरीमा शनिबार राति १ बजे सुख्खा पहिरो जाँदा कालीगण्डकी नदी पूर्णरुपमा थुनिएर ड्याम बने पछि २६ घर डुबेका हुन्। पहिरोले नदी थुनिए पछि सो स्थानका २६ घर डुबेको म्याग्दीका प्रमुख जिल्ला अधिकारी टेकबहादुर केसीले जानकारी दिए।सो स्थानमा गत शुक्रबार पहिरो खसेर जोखिम भए पछि प्रशासनले बैसरी र राम्चेका २६ घरलाई सुरक्षित स्थानमा सारिएको थियो। प्रशासनको निर्देशनमा २६ घरलाई सुरक्षित स्थानमा सारिएकोले घर डुबे पनि पहिरोले मानवीय क्षति नभएको प्रमुख जिल्ला अधिकारी केसीले बताए। ‘भूकम्पले पहाडनै चर्किएकोले पहिरो जाने डरले २६ घरलाई यस अघिनै सुरक्षित स्थानमा सारेका थियौँ,’ प्रजिअ केसीले भने, ‘पूर्व सर्तकर्ता अपनाएकोले मानवीय क्षति भएन।’

पहिरोले कालीगण्डकी नदीमा दुई सय मिटर अग्लो ड्याम बनेको धौलागिरी अञ्चल प्रहरी कार्यालय, बागलुङका प्रमुख एसएसपी सुवासचन्द्र चौधरीले बताए। ड्याम भरिएर ओभर फ्लो हुन अझै समय लाग्ने चौधरीले बताए। ‘अझै ५० मिटर पानीको सतह बढेपछि ओभर फ्लो हुनेछ,’ चौधरीले भने, ‘पहाडनै खसेकोले ठूलो ड्याम बन्यो।’ ड्याम खोल्नको लागि प्राविधिकको टोली ल्याउने तयारी भएको उनले जानकारी दिए।’विज्ञ सहितको टोली हेलिकप्टरबाट ल्याउने तयारी भएको छ,’ उनले भने।

सदरमुकाम क्षेत्र प्राय: खाली भएको छ । बैंक तथा वित्तिय संस्थाहरु लकर सुरक्षा गर्न उच्च सर्तकतामा छन् । बेनी–जोमसोम सडक अवरुद्ध भएको छ । सदरमुकाम बचाउ कार्यक्रम अन्र्तगत बेनीमा पुरानो ग्याभिन हटाईएको र नया तयार नभएकोले नदीमा बाढी आएमा बेनीमा पहिलो क्षति पुर्‍याउने छ । मानवीय क्षतिको विवरण आएको छैन ।

कालीगण्डकी नदी थुनिएपछि कालीगण्डकी नदीका तटीय क्षेत्रका सात जिल्लाका बस्तीका स्थानीयलाई सुरक्षित स्थानमा बस्न ‘हाइ अलर्ट’ गराई सम्बन्धित जिल्ला प्रशासनले निर्देशन दिएका छन्। म्याग्दी,पर्वत,बागलुङ, गुल्मी, पाल्पा, स्याङ्जा, नवलपरासी जिल्लाका नदी निकारका बस्तीमा उच्च सर्तकता अपनाउँदै खाली गरिएको छ। बेनीबजार हुँदै बग्ने कालिगण्डकीमा राहुघाट खोलाको पानी मात्र आएको छ। सर्वसाधारण मध्यरातमा आसपासका डाँडामा गएर बसेका छन्। जनजिवन त्रसित अवस्थामा रहेको छ। नदी थुनिएपछि बसपार्कमा रहेका सवारीसाधनलाई सुरक्षित स्थानतर्फ लगिएको छ। विभिन्न जिल्लाबाट म्याग्दी आउने रात्रीबसहरू विचबाटोमै रोकिएका छन्।

कालीगण्डकी ए को उत्पादन बन्द , ड्याममा उच्च सतर्कता

मिर्मी (स्याङ्जा)–म्याग्दीमा पहाड खसेर थुनिएको कालीगण्डकीको जलासय फुटेर आउन सक्ने बाढीलाई ध्यानमा राखेर कालीगण्डकी ए जलविद्युत केन्द्रमा प्रयाप्त तयारी गरिएको छ। केन्द्रको ड्याम साइटमा अहिले सुरक्षा तयारी चुस्त पारिएको केन्द्र प्रमुख श्रीरामराज पाण्डेले जानकारी दिए।Kali Dam 2
म्याग्दीको काफल डाँडामा नदी थुनिएर करिव दुई किलो मिटरको ताल बनेको बताइएको छ। काली गण्डकी ड्याम साइटमा करिव ६ किलो मिटरको ताल खालि गरिएको छ। ‘म्याग्दी देखी यहाँसम्म लामो दुरी भएको हुँदा बाढी यहाँ आइपुग्दासम्म अकल्पनीय अवस्था होला जस्तो लाग्दैन,’ केन्द्रका प्रशासन प्रमुख तुलसी सापकोटाले  भने, ‘पूर्व सतर्कता अपनाउने विद्युत प्राधिकरणको आकस्मिक निर्णय अनुसार उत्पादनलाई बन्द गर्ने निर्णय गरिएको छ।’ सापकोटाका अनुसार ताल एकैचोटी फुटेर आउँदा पनि यहाँ आइपुग्न चार घण्टा भन्दा बढी समय लाग्छ। उनी भन्छन,’त्यो बीचमा पनि यहाँ तयारी गर्न सकिन्छ तर किन जोखिम लिने भनेर उत्पादनलाई बन्द गर्ने निर्णय लिइएको छ।’Kali Dam 3
उनका अनुसार ड्याम साइटको जलासयको तह कम गरिएको छ। नदी थुनिएको थाह भएपछि विहान साढे तीनबजे देखि नै एउटा ढोका खोलेर पानीको सतहलाई घटाएर समुद्री सतह देखि ५ सय १८ मिटरको तहमा झारिएको छ। यसअघि ५ सय २१ मिटर तहमा राखिएको थियो। पानीको सतह घटाएपछि अहिले ५ सय १८ को तहमा सन्तुलनमा राखेर विद्युत उत्पादनका लागि पावर हाउसमा पानी पठाइएको इन्जिनियर अर्जुन कँडेलले जानकारी दिए। तर मध्यान्न सम्ममा पानी अपुग हुने हुँदा विद्युत उत्पादन बन्द हुने उनले बताए। ‘कति समय उत्पादन बन्द हुन्छ त्यो भन्न सकिन्न्,’ कँडेलले भने, ‘बाढी आउने अवस्थालाई हेरेर सोही अनुसार हामीले रणनीति बनाउने छौं।’काली गण्डकीको ड्यामले थेग्ने पानीको उच्चतम वहाव क्षमता ६४ सय मिटर क्यू प्रतिसेकेण्ड रहेको सहायक इन्जिनियर कमल कुँवरले जानकारी दिए। पछिल्लो १२ वर्षमा रेकर्ड गरिएको उच्चतम बहाव २०६६ सालमा ५३ सय मिटर क्यू प्रतिसेकेण्ड थियो।म्याग्दीको काफल डाँडामा पहिरोले बनाएको जलायस फुट्यो भने त्यसको बहाव कति हुन्छ भन्ने अनिश्चित रहेको इन्जिनियर कुँवरले बताए। जलासय कसरी फुट्छ भन्ने आधारमा बहाव निर्धारण हुने उनी बताउँछन्। उनी भन्छन् ‘सिन्धुपाल्चोकको जुरे पहिरोले बनाएको जलासय जस्तै विस्तारै पानी बग्ने अवस्थामा कुनै क्षति हुने छैन।’आइतबार मध्यान्न देखि विद्युत उत्पादन बन्द गरिएको केन्द्रले जनाएको छ। विद्युत उत्पादन बन्द हुँदा प्रति घण्टा सरदर १ सय ४४ मेघावाट लस हुनेछ।Kali Dam 4यस्तो छ तयारी अवस्थाः
ड्याम साइटमा रहेका सम्पूर्ण गेटहरु परीक्षण गरेर हेरिएको र सबै दुरुस्त अवस्थामा रहेका केन्द्रले जनाएको छ। जलासय बनेको म्याग्दीको काफल डाँडाको अवस्थाबारे यहाँका अधिकारीहरुले निरन्तर जानकारी लिइरहेका छन्। सबै कर्मचारीलाई हाइ एलर्टमा राखिएको छ।शनिबारसम्म डाइभर्सन रेडियल गेट नं. एक मर्मत भैरहेको थियो। उक्त गेटमा मेकानिकल मेन्टिनेन्सलगायत स्टिल लाइनरमा समेत मर्मत कार्य भैरहेको थियो। कंक्रिट स्टक्चरमा एपोक्सी लगाउने काम भैरहेको थियो। Kali Dam 5बाढीको संभावनालाई ख्याल गर्दै उक्त काम रोकेर स्टप लक बाहिर निकाल्ने काम सम्पन्न गरिएको कुँवरले बताए। अब आकस्मिक रुपमा आउने बाढीका लागि डाइभर्सन ड्यामका तीनवटै गेट तयार अवस्थामा राखिएको छ। यसअघि अण्डर स्लुइस् गेट नम्बर ७ मा मर्मतका लागि स्टप लक राखि सिल प्लेटहरु खोल्ने काम भैसकेको थियो। तर नदी थुनिएको खबर पाएपछि उक्त गेट राती ४ बजेदेखिनै कर्मचारीहरुलाई आकस्मिक रुपमा बोलाएर एसेम्बल गर्ने कार्य विहान १० बजेसम्म सकिएको केन्द्र प्रमुख पाण्डेले जानकारी दिए।ड्याम साइटमा प्रयाप्त पूर्व तयारी गरिसकिएको केन्द्रले जनाएको नागरिकन्यूज ले लेखेकाे छ। सबै तयारीका काम सकेर बसेको केन्द्र प्रमुख पाण्डेले बताए।

Comments are closed.