‘पोखरा बस्न कुनै रंग लागेन, बीस हजार गोजीमा हालेर हिँडे ’

काठमाडौं, २६ फागुन – फागुन महिनाको २५ गते अर्थात् सोमबार टेकनाथ गौतमको ६० औं जन्मदिन  । जन्मदिवसमा केक काटेर हर्सोल्लासले मनाउनुपर्ने हो । तर जन्मदिनको उत्सवमा टेकनाथ गम्भीर थिए, भावुक अनि दुःखी पनि ।उनमा खुसी थियो भने उल्लासका साथ परिवारसँग बसेर जन्मदिन मनाउँदा हुन् । जन्मदिनको अघिल्लो दिन अर्थात् आइतबार ३६ वर्ष ६ महिना १० दिन लामो शिक्षण पेशाको अवधी पूरा भएको थियो । अर्थात्, उमेर हदका कारण उनले शिक्षण पेशाबाट अवकाश पाए । आफ्ना विद्यार्थी, शिक्षकसँग रमाइलो गरी विदाइका हात हल्लाउनुपर्ने दिन पोखराबाट काठमाडौं आइपुगे टेकनाथ । बागबजारको एउटा पुरानो होटलमा साथीभाइलाई बोलाए । अनि भने, ‘पोखरा बस्न कुनै रंग लागेन । एकाउन्टेन्टलाई यो महिनाको २४ दिनको तलब हिसाब गर्न लगाएँ । बीस हजार चानचुन भयो । गोजीमा हालेर काठमाडौं आएँ ।’टेकनाथ आइतबारसम्म अस्थायी शिक्षक थिए । माध्यामिक तहमा ३६ वर्ष ६ महिना १० दिनसम्म पढाएपछि सोमबारदेखि अवकाश पाए । भन्छन्, ‘स्थायी थिएँ भने जागिर सकिएपछि पेन्सन पट्टा, सञ्चयकोषमा जम्मा भएको पैसा लिने हतारो हुन्थ्यो । जाबो २४ दिनको तलब लिएर हिँड्न केही चटारो थिएन । काठमाडौंमा साथीभाइ पनि भेटिन्छन् आफूजस्तै व्यथा भएका साथीहरुसँग मनका बह पोख्न मिल्छ, भनेर पोखराबाट हिँडे ।’

बागबजारको एउटा पुरानो होटलको कोठामा आफूजस्तै वर्षौंदेखि अस्थायी शिक्षकमाझ टेकनाथले शिक्षण पेशाबाट औपचारिक विदाइ लिए, साढे ३६ वर्षभन्दा बढी शिक्षणको योगदानको बदलामा एउटा दोसल्ला उनको काँधमा पर्‍यो । एक चिम्टी अबिर निधारमा लगाइदिएर अस्थायी शिक्षकहरुले दोसल्ला ओढाइदिएपछि अलिकति भावुक भए उनी । अनि भने, ‘म त अब कति बाँचुला ! बाँकी जीवन म भन्दा दुःख पाएका अस्थायी शिक्षकहरुको अधिकारको लडाईंमा बिताउँछु ।’

कास्कीको धिताल गाविस १, भिडाबारीका टेकनाथ गौतमले २०३५ सालमा कास्कीकै पृथ्वीनारायण क्याम्पसबाट बीए, बीएड गरी बसेका थिए । एकदिन घरमै घाम तापिरहँदा बराह माध्यामिक विद्यालयका परिचर लिन आए । हेडसरले बोलाएको खबर लिएर आएका परिचरका पछि लागेर स्कूल पुगेपछि थाहा पाए पढाउन आउने निम्तो दिन पिएनलाई घरै पठाएका रहेछन् ।

‘त्यतिबेला बाग्लुङ कृषि विकास बैंकमा काम गर्न काठमाडौंबाट तोक लगाएर गए हुन्थ्यो । सुब्बामा लोकसेवा आयोगले एकदुई वटा प्रश्न सोधेर नियुक्ति दिन्थ्यो’ विदाई हुनेबेला उनले विगत सम्झिए, ‘तर घरको गारो जोडिएको स्कुलमै पढाउन ठीक लाग्यो, ३ सय ३७ रुपैयाँ तलबमा नियुक्ति लिएँ ।’ सायद अहिलेको अवस्था आउला भन्ने त्यतिबेला अनुमान मात्रै भएको भए टेकनाथले शिक्षक हुने रहर नपाल्दा हुन् । ‘सबैभन्दा राम्रो पेशा भनेर रोजें । रोडबाट बिदा हुनुपर्ने ‘राम्रो’ पो रहेछ ।’ खाली हात अवकाश पाउँदाको पीडा पोखे टेकनाथले ।

टेकनाथले २०३७ सालमा शिक्षण सेवा आयोगमा परीक्षा पनि दिएका थिए । तर, उत्तीर्ण भएनन् । ‘०३७ सालमा जम्मा तीनवटा प्रश्न सोधेको थियो । एउटा मेरो नाम, अर्को विद्यालयको नाम । आफ्नो नाम र विद्यालयको नाम त बिगारिन होला ।’ उनले थपे, ‘अर्को थियो, ‘अक्षांश र देशान्तर भनेको के हो ? म भूगोलको विषय शिक्षक । भुगोलको पहिलो पाठ मै अक्षांश देशान्तरको पाठ थियो, कसरी बिगारे हुँला र ?’ तर, उनी उत्तीर्ण भएनन् । त्यसपछि ०४८ सालमा चाहिँ जिल्ला शिक्षा कार्यालयले म्याद गुजारेर परीक्षा नै लिएन ।

त्यसपछि भने आन्दोलन गर्नुपर्छ भनेर अस्थायी शिक्षक संघर्ष समिति अन्तर्गत रहेर २०५५ सालदेखि निरन्तर स्थायीका लागि लडे । तर, उनको लडाईं सफल नहुँदै विदाइको हात हल्लाउनुपर्ने भयो ।  पटक पटक स्थायी प्रक्रियामा अनुत्तीर्ण हुँदा उनलाई विद्यार्थीले सोध्थे, सर ! तपाईं पढाउन जान्ने लेख्न नजान्ने हो ?’ टेकनाथ भन्छन्, ‘सरकारले नै साढे ३६ वर्षको शिक्षण पेशामा गरेको योगदानलाई अयोग्य झैं मूल्यांकन गरेपछि मैले के जवाफ दिने ?’

अस्थायी भएपनि उनी २ पटकसम्म प्रधानाध्यापक भए । त्यहीबेला नेपालमै पहिलोपटक कृृषि प्राविधिक शिक्षा बराहा उच्च माविमा स्वीकृत गराए । उनी आइतबारसम्म प्राविधिक शिक्षा तथा व्यवसायिक तालिम परिषद (सिटीइभिटी) सँग सम्बन्धन रहेको कृषि प्राविधिक शिक्षा कार्यक्रमको पनि प्रमुख थिए । उनले शिक्षण पेशामा गरेको योगदानको कदर गर्दै जिल्ला शिक्षा कार्यालयले पनि उनलाई दुई पटकसम्म सम्मान गरेको छ । तर, सरकारले वृद्धावस्थाको लागि पेन्सन पाउनेगरी भने उनी योग्य हुन सकेनन् । तिनै टेकनाथ अर्थात् पूर्व अस्थायी शिक्षक सोमबारदेखि जिम्मेवार मुक्त भएका छन् ।   साभार-चक्रपथ