✍️ कुमुद कोइराल
पोखरा
समयले कोल्टे फेरेको छ । दुई फरक सभ्यताहरु जुन कहिल्यै समानन्तर दिशामा हिड्न सकेनन, अहिले पनी यी फरक सभ्यताहरुबिपरीत धुर्व तिर लम्किरहेका छन । कुनै समय आधुनिकता तर्फ द्रुत गतीमा लम्किएको एउटा सभ्यता अहिले ‘ यु टर्न ‘ गरि फेरि प्रकृतितर्फ उन्मुख छ । त्यसैगरी कुनै समय , बिशुद्ध प्रकृतीमा मात्र रमाएको अर्को सभ्यता अहिले भने आधुनिकताको मोह तर्फ आकर्षित छ ।यो एउटा साइकल हो जुन सधै भरी चलिरहन्छ ।
पहिले ढिडो खादा नाक खुम्च्याउने समाज आजकल ढिडो खान महङ्गा रेस्टुरेन्टहरुमा छिर्ने गर्छन । यसरी एउटा समाज प्रकृति तर्फयसरी लम्किरहेको छ ।
कुनै समय प्रकृति बिर्सिएको समाज आज प्रकृति खोज्दै हिडिरहेछ । यसका विभिन्न उदारहण हामी सङ्ग जिवीत नै छन । होमस्टेकोबढ्दो लोकप्रीयता यसको एउटा बलियो उदारहण हो । आधुनिक जिवनशैली अपनाइरहेका बिदेशी नेपाल जस्तो ठाउमा आउनु, डाडाकाडा , तालतलाउ , हिमाल हेरी रमाउनु पनि एउटा शसक्त उदारहण हो जुन हामीले बर्षौ अघी देखी देखिरहेका छौ । पहिले ढिडोखादा नाक खुम्च्याउने समाज आजकल ढिडो खान महङ्गा रेस्टुरेन्टहरुमा छिर्ने गर्छन । यसरी एउटा समाज प्रकृति तर्फ यसरीलम्किरहेको छ ।
यो साइकलको भुमरीमा कृषि पनि अछुतो रहन सकेन । सन १९५० अघि सम्म पनि नेपालमा रसायनिक मल तथा किटनासक प्रयोगगरेको पाइएको थिएन । सन १९६६ मा कृषी मन्त्रालय AIC को स्थापना भएयता रसायनिक मल र किटनासकहरुको निर्यातको सुरुवातभएको पाइएको छ । समयसङ्गै यसको प्रयोग बढ्दै गयो र सन २००० सम्म आइपुग्दा यसको प्रयोग अत्याधिक मात्रामा हुन थाल्यो ।तर अहिलेको स्थितीमा अलि फरक छ । रसायनिक मल तथा रसायनिक किटनासकको प्रयोग अहिले पनि अधीक नै छ यद्यपि अहिलेजैबिक कृषि र दिगो कृषीका अवधारणाहरु अघि सारिएका छन र कृषकहरु यसमा आकर्षीत भएको पनि पाइएको छ । केही कृषकहरुजैवीक कृषीलाइ ब्यवसायिकरण पनि रहेका छन भने ठूलो संख्यामा मानिसहरु आफ्नो करेसावारि र कौशीमा जैबीक तथा दिगो कृषिगरिरहेका छन । यसरी कृषि पनि प्रकृति तर्फ उन्मुख रहेको छ । कम जोताइ , शून्य जोताइका अवधारणाहरु पनि उत्तिकै फस्टाउदो छ ।मल व्यवस्थापन अन्तर्गत पनी रसायनिक मलको साटो जैबिक मल जस्तो हरित मल, कम्पोस्ट मल, गड्यौला मल, पिना , झोल मलकोविशेष प्रयोग गरिएको पाइएको छ । स्वस्थ उत्पादन हुने साथै माटोको उर्वर क्षमतामा पनि ह्रास नआउने भएकाले पनि यसलाइ बढीप्रयोगमा ल्याइएको हो । त्यसैगरी , किट ब्यवस्थापानमा पनि जैवीक तत्वहरु प्रयोगमा आएका छन । निम , सुर्ती, असुरो, सुर्यमुखी, तितेपाती जस्ता जैविक तत्वलाइ नै किट ब्यवस्थापनमा प्रयोग गर्न थालिएको छ ।कृषीमा आधुनिकरण भैरहेको अवस्थामा यी विभिन्नअवधारणाहरुले कृषीलाइ प्रकृतीमैत्री भने बनाएको छ । यसले जैबिक बिबिधतमामा पनि ठुलो सहयोग पुर्याउदै आएको छ ।
मानवजाती अध्ययनशील छ र दिनानुदिन नया खोज र अनुसन्धान भैरहेका छन । प्रकृति आमा हो र सम्पुर्ण मानव , जीव जन्तु प्रकृतिमैनिहित छन । अहिलेका अधिकान्स अनुसन्धानले पनी मानव र सम्पुर्ण परितन्त्रका तत्वलाई प्रकृति तर्फ नै उन्मुख गरिरहेको छ । एउटासभ्यता कुनै समय आधुनिकताको आडमा प्रकृतीबाट भाग्न खोजिरहेको थियो तर आधुनिकताले पनि प्रकृती तर्फ नै फर्किनुपर्छ भन्नेसन्देश दिनथालेपछी मानवजाती फेरि प्रकृति तर्फ नै फर्किएको छ । ‘ ब्याक टु नेचर ‘ एउटा अवधारणा र सिद्दान्त मात्र हैन आजकोआवश्यकता हो ।
Comments are closed.